Σήμερα – χωρίς καμία ιδιαίτερη αφορμή πέρα του ότι το βρίσκω αρκετά ενδιαφέρον σαν θέμα – θα μιλήσουμε για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, ή για συντομία ΙΨΔ, ή όπως όλοι θα την αναγνωρίσετε ως…OCD.
Όλοι έχουμε ακούσει – και πει – φράσεις όπως «Το OCD μου χτύπησε κόκκινο» βλέποντας την επιφάνεια εργασίας σε έναν υπολογιστή βομβαρδισμένη από άναρχα αρχεία, ή «Εσύ και το OCD σου, έλεος!» βλέποντας έναν φίλο για ακόμα μια φορά να στοιχίζει παράλληλα το κινητό του με το στυλό και το τετράδιο του πάνω σε ένα έδρανο. Και που είναι το κακό σε αυτό, θα αναρωτιέσαι.
Ας το εξερευνήσουμε παρέα, θα σου απαντήσω εγώ.
«Δεν ήξερα ότι είχα την ασθένεια. Ήταν μαζί μου για 26 χρόνια, και για τα 25 από αυτά δεν το έβλεπα.(…)Εγώ, όπως και πολλοί άλλοι, είχα συνηθίσει να συνδυάζω την OCD με το να μην μπορείς να βγεις από το δωμάτιο χωρίς να αναβοσβήσεις το φως συγκεκριμένες φορές. Ή με το επαναλαμβανόμενο μέτρημα, την αποστροφή στους πρώτους αριθμούς ή με την εμμονή στην καθαριότητα. Και ενώ όλα αυτά ισχύουν σε μερικές περιπτώσεις, αποκαλύπτουν μόνο το δεύτερο μισό της ασθένειας: τους ψυχαναγκασμούς» Έμμα, 26 χρόνων για την Mind
Τι μπορούμε να κρατήσουμε από αυτό; Πάμε!
- Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι μια χρόνια διαταραχή. Μάλιστα, συνήθως τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται αρκετά νωρίς στη ζωή του ατόμου, και από εκεί και πέρα το ακολουθούν – μέχρι να λάβει την απαραίτητη βοήθεια!
- Είναι συνηθισμένο φαινόμενο να περνάνε χρόνια πριν το άτομο απευθυνθεί σε ειδικό και ζητήσει βοήθεια. Αυτό οφείλεται τόσο στην άγνοια, στις προκαταλήψεις, στο στίγμα που υπάρχει και πολλά, πολλά άλλα. Ακόμα και τότε όμως, η σωστή διάγνωση και θεραπεία απαιτεί εξειδικευμένη εμπειρία από τον γιατρό.
- Οι ψυχαναγκασμοί ή πιο ορθά ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές – είναι το δεύτερο κομμάτι της ασθένειας. Αυτό που φαίνεται. Και το πρώτο, ποιο είναι;
Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές είναι το επακόλουθο των ιδεοληψιών ή εμμονών που βιώνουν τα άτομα με ΙΨΔ. Οι ιδεοληψίες είναι επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες είναι εκτός του ελέγχου του ατόμου. Το άτομο δεν τις θέλει, τις θεωρεί ενοχλητικές και ανεπιθύμητες. Συνήθως ξέρει ότι είναι παράλογες, και ας μην μπορεί να κάνει κάτι για αυτό.
«Ξέρεις ότι ο εγκέφαλος σου, σου λέει ψέματα» Ανώνυμος ασθενής με ΙΨΔ.
Ο φαύλος κύκλος της ΙΨΔ.
Οι εμμονές αυτές προκαλούν έντονο άγχος και ανασφάλεια στο άτομο, το οποίο χρησιμοποιεί τις ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές για να «ελαφρύνει» αυτό το άγχος. Έτσι, δημιουργείται ο φαύλος κύκλος της ΙΨΔ.
«Οι εμμονές μου σχετίζονταν κυρίως με μολύνσεις στην αρχή. Η εμμονή με την καθαριότητα και το υπερβολικό πλύσιμο χεριών είναι συχνά συνδεδεμένα με την ΙΨΔ όμως δεν μπορούσα να αναγνωρίσω τα συμπτώματα στον εαυτό μου. Δεν φοβόμουν μην κολλήσω κάποια ασθένεια, αλλά από την άλλη ήμουν πεπεισμένη πως ήδη είχα μια και ότι θα την μετέδιδα και σε άλλους εάν δεν επιδιδόμουν σε αυτήν την υπερβολική καθαριότητα. Στη χειρότερή μου φάση, ξόδευα περίπου 10 ώρες τη μέρα σε συνεχόμενες ‘τελετουργίες καθαριότητας’. Δεν μπορούσα να σταματήσω ούτε για να φάω ή να πιώ κάτι με αποτέλεσμα να χάνω βάρος και να αρρωσταίνω» Τζεορτζίνα για την Rethink Mental Illness.
Τι αξίζει να σημειωθεί εδώ;
- H καθαριότητα και ο φόβος για μόλυνση είναι πράγματι, μια συχνή κατηγορία εμμονών ή ιδεοληψιών.
- Δεν είναι όμως η μόνη! Συνήθεις κατηγορίες ιδεοληψιών στην ΙΨΔ είναι η απώλεια ελέγχου (π.χ. φόβος ότι θα κάνεις κάτι που μπορεί να βλάψει κάποιον), η τελειομανία (π.χ. έγνοια για την ομοιομορφία ή συμμετρία, αίσθημα ανάγκης να θυμάται και να γνωρίζει κάτι), πρόκληση κακού (φόβος ότι θα βλάψεις άλλο άτομο λόγω απροσεξίας όπως πχ εάν σου πέσει κάτι στο πάτωμα στο οποίο κάποιος μπορεί να γλιστρήσει), σεξουαλικές ιδεοληψίες, θρησκευτικές και άλλες.
«Σε κάποιες πρώτες αναμνήσεις μου με θυμάμαι να φοβάμαι ότι η αδερφή μου μπορεί να πεθάνει στον ύπνο της, και για αυτό ανεβοκατέβαινα εμμονικά όλο το βράδυ τις σκάλες για να την ελέγχω ενώ πριν είχα αφιερώσει ώρες να προσεύχομαι να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Όσο μεγάλωνα άρχισα να έχω συχνά εμμονές με το ότι μπορεί να έκανα κάτι κακό και για αυτό έφτιαχνα ψυχαναγκαστικά λίστες με όλα τα πράγματα που είχα κάνει μέσα στη μέρα. Είχα περίεργες σκέψεις όπως ότι μπορεί να προκαλέσω σε κάποιον αιμορραγία εάν τον ακουμπήσω κατά λάθος στο δρόμο» Λίλι Μπέιλι στη Guardian - Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές φτάνουν συχνά σε σημείο βλαπτικό για το ίδιο το άτομο. Είτε όπως η Τζεορτζίνα, αποφεύγοντας να φάει λόγο φόβου, είτε όμως και εξαιτίας αυτοκτονικών ιδεασμών. Φαινόμενο δυστυχώς, όχι και τόσο σπάνιο σε άτομα με ΙΨΔ.
«Κανείς δεν μου είπε ότι μπορώ να το ελέγξω.(…) Υπάρχει ελπίδα, υπάρχει βοήθεια και είναι εφικτό να ελέγξεις την διαταραχή αυτή με επιτυχία» Μάθιου για την Made of Millions
«Δέκα χρόνια πριν δεν μπορούσα να δουλέψω ούτε να σπουδάσω. Η ΙΨΔ σαμπόταρε κάθε ρομαντική σχέση μου, κάθε οικογενειακή μάζωξη και κάθε νέα φιλία.(…). Αλλά τώρα, ξέρω πώς να παλέψω τη διαταραχή, πώς να την κάνω τόσο μικρή ώστε η ζωή μου να είναι μεγάλη. Πλέον τα πάω πολύ καλά στη δουλειά μου, σπουδάζω τα απογεύματα και η ζωή μου είναι γεμάτη όμορφες φιλίες» Τζεορτζίνα για την Rethink Mental Illness.
Και εάν μπορούμε να μόνο ένα κρατήσουμε πράγμα από όλο το κείμενο, ας είναι αυτό. Η ΙΨΔ είναι διαχειρίσιμη. Μπορεί να μην είναι μια απλή διαδικασία όπως το να πάρεις ένα χάπι για την πίεση και να τελειώσει η υπόθεση. Όμως δεν είναι και καταδίκη. Συνήθως η διαχείριση γίνεται με έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής ενώ εξίσου σημαντική θεωρείται και η εκπαίδευση του άμεσου κοινωνικού κύκλου σε βασικά θέματα διαχείρισης του ατόμου. Αυτό που δείχνουν οι περισσότερες μελέτες είναι ότι κατά μέσο όρο, το 70% των ασθενών επωφελούνται από μια τέτοια διαχείριση.
Γιατί πρέπει να μιλάμε για την ΙΨΔ;
Και τέλος, σε περίπτωση που όσο το διαβάζατε αναρωτηθήκατε, ναι αλλά γιατί μιλάμε για την ΙΨΔ, υπονοώντας ίσως πως είναι κάτι σπάνιο και κάτι «μακριά από εμας», έρχομαι να σας πω πως ακριβώς για αυτό μιλάμε για την ΙΨΔ.
Γιατί δεν είναι –τόσο- σπάνια. Είναι από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές και στην Ελλάδα υπολογίζεται πως 1% του πληθυσμού πάσχει από αυτή. Οπότε δεν είναι απίθανο κάποιος και στο δικό σου περίγυρο να παλεύει καθημερινά με τον δικό του εγκέφαλο.
Γιατί τα άτομα με ΙΨΔ βιώνουν μια έντονα επιβαρυμένη καθημερινότητα. Η ΙΨΔ αποτελεί την 10η κύρια αίτια αναπηρίας παγκοσμίως με τους ασθενείς να δηλώνουν σημαντικά χαμηλότερη ποιότητα ζωής από τον υπόλοιπο πληθυσμό σε όλους τους κύριους τομείς που εξετάζει η κλίμακα (επαγγελματική απασχόληση, οικογένεια, κοινωνικές δραστηριότητες). Μάλιστα, η επιδείνωση της ποιότητας ζωής φάνηκε να είναι μεγαλύτερη από ότι σε καταστάσεις όπως οι κρίσεις πανικού, εξάρτηση από την ηρωίνη ακόμα και από ασθενείς που ζουν με αιμοκάθαρση, ενώ ήταν συγκρίσιμη με καταστάσεις όπως η σχιζοφρένεια. Και το «κερασάκι στη τούρτα» είναι πως οι ασθενείς με ΙΨΔ, σχεδόν στο 90% των περιπτώσεων εμφανίζουν συννοσυρότητες κυρίως με αγχώδεις διαταραχές, συναισθηματικές διαταραχές και κατάχρηση ουσιών.
Και θα κλείσουμε το θέμα αναφέροντας πως μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί η αιτία της ΙΨΔ. Εξελίξεις στις απεικονιστικές τεχνικές έχουν μεν δώσει στο φως αλλαγές στη μορφολογία ορισμένων νευρικών οδών, καθώς και αλλαγές στα επίπεδα νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη. Παρόλα αυτά, το τι πυροδοτεί αυτές τις αλλαγές παραμένει άγνωστο. Και ο δρόμος φαίνεται μακρύς.
Πηγή: