Κάθε χρόνο, την 10η μέρα του Οκτώβρη «γιορτάζουμε» την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Τα social media γεμίζουν συγκινητικές ιστορίες, συναισθηματικά quotes και για μια μέρα ο κόσμος μοιάζει να αγκαλιάζει με στοργή όσους πάσχουν από ψυχικά νοσήματα.
Όταν όμως μιλάμε για την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, είναι άραγε ίδια η αντιμετώπιση; Τι γίνεται δηλαδή όταν πάμε τη συζήτηση από την ψυχική υγεία….στις ψυχικές διαταραχές; Συγκεκριμένα, και με το όνομα τους.
1 στους 4 Έλληνες πάσχει από «κάποια» ψυχιατρική διαταραχή όμως φαίνεται να μην θέλουμε να τις ονομάσουμε παρά μόνο όταν αφορά τις αγχώδεις διαταραχές, και ίσως πλέον σιγά-σιγά και την κατάθλιψη.
Στην Ελλάδα, στο 3% βρίσκονται οι παιδοψυχιατρικές καταστάσεις. Στο 1% η σχιζοφρένεια και οι ψυχώσεις. Στο 1% η διπολική διαταραχή. Μπορεί σαν ποσοστό να ακούγεται χαμηλό όμως αυτό δεν κάνει λιγότερο σημαντικούς τους 100.000 ανθρώπους που ζουν στην Ελλάδα παλεύοντας καθημερινά όχι μόνο με την νόσο, αλλά μερικές φορές περισσότερο με το στίγμα γύρω από αυτή. Για αυτό ακριβώς το λόγο θα σταθούμε λίγο περισσότερο στη διπολική διαταραχή.
Είμαστε «περήφανοι» και «επευφημούμε την δύναμη» όσων το παραδέχονται δημόσια. Αρκεί αυτοί να είναι celebrity. Είμαστε συγκινημένοι μπροστά στην Selena Gomez, στη Mariah Carey στην Carrie Fischer.
Πόσο σίγουροι είμαστε όμως ότι θα αντιδρούσαμε το ίδιο αν μας εκμυστηρευόταν κάτι τέτοιο ο κολλητός μας; Ο σύντροφός μας; Πόσο ανοιχτά θα μιλούσαμε για αυτό εάν αφορούσε το γονιό μας;
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά.
Η διπολική διαταραχή είναι μια σοβαρή ψυχική νόσος με την οποία ο πάσχων καλείται να ζήσει όλη του τη ζωή. Χαρακτηρίζεται κυρίως από διαταραχή στη συναισθηματική λειτουργία- όπως οι ακραίες διακυμάνσεις στη διάθεση οι οποίες μπορεί να συμπαρασύρουν την ικανότητα καθαρής σκέψης, τον ύπνο, την κρίση κτλ. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η εμφάνιση εναλλαγής φάσεων μανίας και φάσεων κατάθλιψης, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται διαστήματα με φυσιολογική διάθεση (“νορμοθυμία”). Επεισόδια εναλλαγών της διάθεσης μπορεί να συμβούν σπάνια ή πολλές φορές το χρόνο. Η εκδήλωση της διπολικής διαταραχής επηρεάζεται από παράγοντες, όπως η γενετική προδιάθεση, το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, οι ψυχοτραυματικές εμπειρίες και η κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
Και καλά όλα αυτά. Ίσως είναι πληροφορίες που πάνω κάτω έχουμε ακούσει σε κάποιο τηλεοπτικό spot, σε κάποια καμπάνια ευαισθητοποίησης, σε κάποια συνέντευξη των προαναφερθέντων celebrity ή που τέλος πάντων μπορεί εύκολα να βρει κάποιος στο διαδίκτυο.
Σε αυτό όμως που πρέπει να δοθεί ίσως περισσότερη έμφαση είναι πως η διπολική διαταραχή, είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Τα άτομα αυτά μπορούν να έχουν μια ως επί το πλείστον ομαλή και δημιουργική ζωή.
Καθοριστικός παράγοντας για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της είναι η έγκαιρη διάγνωση και λήψη μέτρων. Είναι μια διαταραχή που κάνει την εμφάνιση της νωρίς στη ζωή του ατόμου. Δυστυχώς όμως, είναι πολύ συχνό φαινόμενα τα άτομα να μην στρέφονται σε ειδικό μέχρι πολύ αργότερα στη ζωή τους.
Από φόβο. Από ντροπή. Συναισθήματα τα οποία προκύπτουν από χρόνια λανθασμένης πληροφόρησης και απεικόνισης των ατόμων με διπολική διαταραχή σε ταινίες ή στη τηλεόραση. Είτε από άγνοια.
«Ως παιδί, δεν ήξερα τίποτα. Δεν είχα διάγνωση. Το μόνο που είχα ήταν μια ασαφής και ενοχλητική συνειδητοποίηση πως ήμουν διαφορετικός από τα υπόλοιπα παιδιά, και το να είσαι διαφορετικός δεν είναι καλό. Είναι κάτι που πρέπει να παραμείνει κρυφό», Terry Cheney, “The Dark Side of Innocence: Growing Up Bipolar” (2011).
«Επειδή δεν λάμβανα θεραπεία για την διπολική διαταραχή μου για μεγάλο χρονικό διάστημα, πέρασα χρόνια κοιτώντας τον εαυτό μου στον καθρέφτη και βλέποντας ένα άτομο που δεν αναγνώριζα αλλά ούτε καταλάβαινα», Alyssa Reyans, “Letters from a Bipolar Mother” (2012).
«Η οικογένεια μου καταλαβαίνει τι είναι η διπολική διαταραχή, αλλά δεν νομίζω πως έχουν εκπαιδευτεί πραγματικά σε αυτή. Δεν καταλαβαίνουν ότι μπορώ να είμαι σταθερός, ότι εάν ακολουθώ τις οδηγίες που μου έχουν δοθεί, μπορώ να ελέγξω την διαταραχή μου…Ξεκίνησαν να είναι πολύ προσεκτικοί από όταν διαγνώστηκα, απέφευγαν να πουν κάτι που μπορεί να με προσβάλει και με παρακολουθούσαν στενά. Εάν είχα μια κακή μέρα, την ονόμαζαν κατάθλιψη, και εάν ήμουν χαρούμενος νόμιζαν πως είμαι σε φάση μανίας. Παρόλο που είμαστε σταθερός εδώ και 3 χρόνια, ο πατέρας μου συνεχίζει να με ρωτάει καθημερινά αν πήρα τα φάρμακα μου», Dalton, “People Like me: 4 personal stories about living with bipolar”.
Οι περισσότεροι όταν ακούν τις λέξεις διπολική διαταραχή φαντάζονται έναν άνθρωπο επικίνδυνο. Έναν άνθρωπο που δεν μπορεί να πάει σχολείο, πανεπιστήμιο ή να δουλέψει σε μια εταιρεία. ‘Έναν άνθρωπο που μια λάθος κίνηση ή ένα λάθος σχόλιο αρκεί για να του προκαλέσει επεισόδιο μανίας. Το 40% των ασθενών με διπολική διαταραχή στις Η.Π.Α. δήλωσε πως καθυστέρησε να απευθυνθεί σε ειδικό κατά μέσο όρο 8-10 χρόνια, γιατί φοβόταν την επίδραση του στίγματος της νόσου στη ζωή του.
Ακόμα και μετά τη διάγνωση όμως οι επιδράσεις του στίγματος είναι σημαντικές. Τα άτομα έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση, τείνουν να αποκλείουν τον εαυτό τους κοινωνικά, να μην προσέχουν την υπόλοιπη υγεία τους και φτάνουν μέχρι και σε σκέψεις αυτοβασανισμού και αυτοκτονίας. Οι οικογένειες πολλές φορές προτιμούν να «κρύβουν» το άτομο μέσα στο σπίτι, να μην συνοδεύουν τους φίλους τους σε κοινές εξόδους. Και η λίστα δεν τελειώνει.
Τι μπορεί να γίνει για αυτό; Να ξεκινήσουμε να μιλάμε πιο ανοιχτά. Να εκμεταλλευόμαστε μέρες σαν την σημερινή, όχι μόνο για στατιστικά και ορισμούς, αλλά να φέρνουμε στο προσκήνιο άτομα που ζουν με τις διαταραχές αυτές για να σταματήσουν να μας «τρομάζουν». Να χρησιμοποιούμε την τέχνη, όπως τον κινηματογράφο, για να διορθώσουμε τις εικόνες που λανθασμένα φτιάχτηκαν.
Και με ένα τέτοιο παράδειγμα θα κλείσουμε.
Στο 5ο τεύχος του κόμικ της Marvel “The Unstoppable Wasp”, η έφηβη σούπερ ήρωας συνειδητοποιεί πως «Χρειάζομαι βοήθεια. Νομίζω πως είμαι διπολική…και δεν νομίζω πως μπορώ να το αντιμετωπίσω μόνη μου». Σε προηγούμενο τεύχη η ηρωίδα είχε εμφανιστεί να αρνείται να κοιμηθεί ή να φάει μέχρι να τελειώσει την δουλειά της και να ξεσπάει σε κοντινούς της. «Αυτό μοιάζει πολύ με μανιακό επεισόδιο» σχολιάζει η μέντορας της και φίλη του πατέρα της που γνωρίζει πως και ο ίδιος πάσχει από διπολική διαταραχή. Στο επόμενο τεύχος, εμφανίζεται να απομονώνεται στο δωμάτιο της σε μια κατάσταση που ταιριάζει με καταθλιπτικό επεισόδιο.
Και είμαι σίγουρη, πως πολύ κόσμος εκεί έξω θα νιώσει ευγνώμων ακόμα και για αυτούς τους μικρούς διαλόγους.
Πηγή:
